Koperta ze znakiem małpki.

urzadatum [dot] opole [dot] pl

Strona z projektami dofinansowanych z funduszy europejskich realizowane przez Miasto Opole
Strona z informacją o projektach dofinansowanych ze środków budżetu państwa
Strona główna elektronicznej platformy usług administracji publicznej
Strona Biuletynu Informacji Publicznej Urzędu Miasta Opole
udostępniony zestaw kanałów informacyjnych RSS strony www.opole.pl
Tłumacz języka migowego
tekst łatwy do odczytania ETR

Helena Lehr

Dla Mieszkańca
Helena Lehr

Jedna z najbardziej aktywnych działaczek Związku Polaków w Niemczech, nauczycielka, harcerka, dziennikarka. Redaktorka „Młodego Polaka w Niemczech”. Tworzyła zgrany duet z Edmundem Janem Osmańczykiem,  z którym współpracowała i przyjaźniła się od czasów młodości.  W czasie wojny została aresztowana i zesłana do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück. Po wojnie pracowała m.in. jako redaktorka Zachodniej Agencji Prasowej i programów Polskiego Radia. Współpracy z Osmańczykiem Helena Lehr nie zaniechała także w latach powojennych. To dzięki jej zapobiegliwości udało się ocalić  bezcenne dokumenty i fotografie, które gromadziła w swoim warszawskim domu, dzięki czemu, staraniem obojga, w 1972 r. ukazał się album pt. „Polacy spod  znaku Rodła”.

Helena Lehr

Życiorys

Okres przedwojenny

Urodziła się 16 lutego 1913 r. w Berlinie. Była córką Georga Lehra, inspektora pocztowego w Berlinie oraz Stanisławy Schmidt, pochodzącej z Wielkopolski. W latach 1918–1928 uczęszczała do Szkoły Przygotowawczej w Aninie (trzy klasy wstępne) oraz do Publicznej Szkoły Wydziałowej (sześć klas). Po uzyskaniu małej matury (28 czerwca 1928 r.) wyjechała do Berlina, gdzie uczyła się języka niemieckiego i uczestniczyła w Wyższych Kursach Handlowych. Od 1 października 1931 r.  została zatrudniona w Centrali Związku Polaków w Niemczech  na różnych stanowiskach. W 1928 r. wstępuje do Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech, początkowo jako członek drużyny harcerskiej, następnie drużynowa, a od 1937 r. jako instruktorka zuchowa. W latach 1928–1939 aktywnie działa w Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech. Angażuje się w działalność Koła Młodzieży Gimnazjalnej Żeńskiej w Domu Polskim w Berlinie. Regularnie organizuje wyjazdy wakacyjne do Polski na kursy i obozy szkolące kadrę instruktorską. Ciągle pogłębia swoją wiedzę i zdobywa doświadczenie, kompletuje materiału do pracy z zuchami. W latach 30. współorganizuje obozy harcerskie na terenie Polski, organizuje świetlicę w Berlinie. W kwietniu 1935 r. bierze udział w Światowym Zjeździe Polaków w Warszawie. Od 1936 r. podejmuje naukę śpiewu i tańca oraz gry na akordeonie i pianinie. Rok później intensywnie angażuje się w kierownictwo polskich obozów harcerskich na terenie Niemiec,  pogłębiając świadomość przynależności narodowej oraz pielęgnując polskie obyczaje ludowe. Wiosną 1937 r. obejmuje funkcję zastępcy kierownika Wydziału Zuchowego Naczelnictwa ZHPwN w stopniu podharcmistrza. Była blisko związana z młodzieżą Opolszczyzny, jako komendantka żeńskich obozów harcerskich i kierowniczka kursów na Śląsku Opolskim.  W 1938 r. została komendantką pierwszego obozu zuchowego w Raciborzu, w Domu Polskim. Wspólnie z innymi działaczami ZPwN brała udział w przygotowaniach do Kongresu Polaków w Niemczech. Jeszcze przed wybuchem wojny wraz z Edmundem Janem Osmańczykiem współredaguje „Leksykon Polactwa w Niemczech”.

II wojna światowa  

Tuż po wybuchu II wojny światowej wróciła do Polski, do rodziny mieszkającej pod Żninem. 16 października 1939 r. została aresztowana przez Gestapo. Z Aresztu Śledczego w Poznaniu przy ul. Młyńskiej 1 została wywieziona do Berlina, a 28 października 1939 r. osadzona w obozie koncentracyjnym w Ravensbrück, jako nr 2291. 20 lutego 1940 r. zwolniona z obozu i zatrudniona przymusowo pod nadzorem Gestapo u komisarza ds. likwidacji majątku polskiego w Niemczech. Na zlecenie Urzędu Pracy w 1941 r. znajduje zatrudnienie w przedsiębiorstwie elektrotechnicznym „Elektrosignal” w Berlinie, na stanowisku sekretarki. W lutym 1944 r., po zbombardowaniu  gmachu fabrycznego w Berlinie, fabryka wraz z personelem zostaje przeniesiona do Srebrnej Góry, na Dolnym Śląsku.

Okres powojenny

W styczniu 1946 r. Helenie Lehr przyznano obywatelstwo polskie. W latach 1945–1947 kieruje sekretariatem fabryki, po czym zwalnia się w celu podjęcia pracy dziennikarskiej. 15 sierpnia 1947 r. zostaje powołana przez Komitet do Spraw Zagranicznych Ziem Odzyskanych do współpracy w Redakcji Zagranicznej Zachodniej Agencji Prasowej w Warszawie, jako sekretarz redakcji i redaktor. Dwa lata później, w związku z likwidacją ZAP-u, przechodzi na stanowisko referenta prasowego w Centralnym Związku Spółdzielczym, a później w Centralnym Biurze Wystaw Artystycznych. W latach 1950–1955 pracuje w Polskim Radio w redakcji programów niemieckojęzycznych dla zagranicy oraz jako tłumaczka przy kongresach i zjazdach. W 1955 r. z powodów rodzinnych przerywa pracę etatową, podejmując się prac zleconych redakcyjnych i tłumaczeń dla Wydawnictw Handlu Zagranicznego Agencji Wydawniczej „RUCH”, Polskiej Agencji Prasowej oraz Agencji „INTERPRESS”. Na zlecenie wydawnictwa PWN przystępuje do prac redakcyjno-edytorskich nad „Encyklopedią Spraw Międzynarodowych i ONZ” Edmunda Jana Osmańczyka. Od 1971 r. aż do śmierci prowadzi, uzupełnia i poszerza Archiwum Rodła, współpracując m.in. z Instytutem Śląskim w Opolu oraz z Opolskim Towarzystwem Kulturalno-Oświatowym. Zmarła 10 maja 1998 r. w Warszawie

 

Helena Lehr

Odznaczenia

W 1985 r. otrzymała odznakę ZNP za tajne nauczanie oraz Medal Rodła, a w 1971 r. Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.

Bibliografia:

Jan Cofałka, Helena Lehr [w:] Ślązacy w świecie, Warszawa 2015, s. 336-339.

Jan Cofałka, Helena Lehr, „Indeks. Pismo Uniwersytetu Opolskiego” 2014, nr 1-2, s. 88-89.

Janina Hajduk-Nijakowska, Nowości w naszym Archiwum Rodła. Dokumenty zebrane przez Helenę Lehr trafiły do Opola, „Indeks. Pismo Uniwersytetu Opolskiego” 2022, nr 5-6, s. 56-58.

Urszula Zajączkowska, Helena Lehr – wielka nieobecna. W setną rocznice Związku Polaków w Niemczech, „Indeks. Pismo Uniwersytetu Opolskiego” 2022, nr 5-6, s. 54-55.

 

Katarzyna Mazur-Kulesza

Urszula Zajączkowska

Stowarzyszenie Rodło Opole

Dane kontaktowe
Wydział Promocji
ul. Szpitalna 3b-5-7
45-010 Opole
bp [at] um.opole.pl
Lokalizacja